Wanneer verlies pijn doet: rouwen om een huisdier

Het verlies van een viervoeter kan een grote impact achterlaten. We hebben vaak een heel sterke band met onze dieren, die soms nog dieper gaat dan een menselijke band. Toch wordt het niet altijd aanvaard in onze huidige maatschappij om te rouwen om het verlies van een trouwe viervoeter.
Deze blog gaat over de verschillende fases van het rouwproces en dat het helemaal normaal is dat je de tijd neemt om te rouwen…

Als we een reis beginnen met een dier weten we dat het eindig is. Natuurlijk willen we daar in het begin niet aan denken, maar onze dieren leven helaas niet zo lang als ons. Dat is een gedachte die toch altijd in ons achterhoofd blijft spoken.

Is het van pup of vanaf een latere leeftijd, ze kruipen in ons hart en laten je niet meer los. Ze geven onvoorwaardelijke liefde als geen ander.

“Iedereen sterft op een dag, maar al de andere dagen leven we.
Charles M. Schulz

Sterft het dier een natuurlijke dood om een gezegende leeftijd, door een ziekte of door een trauma. Wordt het door ons afgenomen op veel te vroege leeftijd door ziekte of trauma… De pijn is onbeschrijflijk en het rouwproces is echt.
Vaak wordt in onze omgeving afgeschilderd als: “Het is toch maar een dier.”, “Koop toch gewoon een nieuwe.”…

Hetgeen je voelt is echt en je hoeft je daar niet om te schamen.

De fasen van rouw

Volgens dr. Elisabeth Kübler-Ross zijn er vijf fasen van rouw die deel uitmaken van een leer die ons vertelt hoe we met verlies kunnen leven. Met behulp hiervan kunnen we onze gevoelens benoemen en categoriseren.
Het is echter geen rechte tijdslijn. Niet iedereen doorloopt alle fasen of maakt ze in een vaste volgorde door. Ook zal de ene persoon langer in de ene fase blijven hangen dan de andere. Rouwen is heel persoonlijk!
De fasen zullen komen en zullen pas weer verdwijnen als we ze hebben aanvaard en erdoorheen zijn gegaan.

Ontkenning, shock, ongeloof
Woede, schuld
Onderhandelen
Depressie
Acceptatie, nieuwe oriëntatie

Ontkenning, shock, ongeloof

De eerste reactie op het overlijden van een dier is ongeloof. We willen en kunnen niet geloven dat onze geliefde vriend overleden is. We zijn in shock en doen alles in een soort van trance. Als het overlijden plots komt door een ongeluk dan verdringen we de waarheid. We hopen dat het allemaal een nachtmerrie is en dat onze geliefde straks weer om de hoek komt en ons komt begroeten, vrolijk als altijd.

Deze fase heeft iets surrealistisch, maar het helpt ons wel om het verlies te ‘overleven’ en onze gedachten op orde te krijgen.
Doorgaans is deze fase maar kort en gelukkig snel voorbij.

Woede, schuld

Als we de realiteit terug beginnen te zien, komt er een golf van emoties los. Verdriet en woede zijn heel normaal in deze fase. We zijn vanuit een stadium van totale controle over en zorg voor het leven van onze hond plotseling teruggeworpen in een toestand van leegte, waarin we hulpeloos en wanhopig zijn. Woede is hier een normale reactie.

Iedereen die ook maar iets betrokken was bij de dood van de hond kan nu als zondebok gezien worden en het mikpunt van onze woede worden. Het eerste ‘slachtoffer’ is vaak de dierenarts, aangezien deze nog het dichtst bij alles stond. Hem valt misschien helemaal niets te verwijten, maar we zien het niet meer realistisch en zijn boos op iedereen.

We beginnen onszelf van alles te verwijten. Hadden we dit of dat maar gedaan of juist niet… We zijn zelfs boos op de hond. Waarom moest hij de straat overlopen, terwijl hij naast mij moest blijven wandelen?…

Woede kan zich ook naar binnen richten, we kunnen onszelf ook de schuld gaan geven van een vermeend falen.

Schuldgevoel is een normale reactie op het feit dat we niet aan een verplichting of een taak hebben kunnen voldoen. We zijn ook maar mensen, ook wij kunnen fouten maken. Dit moeten we accepteren. Schuldgevoel komt heel vaak voor als we een dier hebben moeten laten inslapen. We stellen ons de vraag of we al dan niet langer hadden moeten wachten. Of waren we misschien te laat en heeft het dier hierdoor onnodig geleden?

Het schuldgevoel is er, meestal onterecht maar soms terecht. We moeten diep in onszelf te raden gaan en van onszelf gaan houden. We moeten het onszelf gaan vergeven. Als onze hond over ons zou moeten oordelen, had hij ons waarschijnlijk al lang vergiffenis geschonken.

Onderhandelen

Bij diep verdriet is logica het laatste waardoor we onze gevoelens en ons denken laten beïnvloeden.
We willen er alles aan doen om die intense pijn te stoppen en alles weer op orde te krijgen.

Op kinderachtige wijze gaan we proberen een ‘deal’ te sluiten om de gestorvene weer levend te maken.
Vaak gaan we hierbij op zoek naar een hogere macht die over leven en dood beslist. We gaan terug bidden. Misschien als God ziet dat we het menen, dat hij wel een wonder wil verrichten. Overal ter wereld zijn wel wonderen gemeld (zaken die onmogelijk lijken zijn mogelijk geworden). Waarom zou het dan niet bij ons lukken?

We moeten al die gevoelens accepteren, tot we er klaar voor zijn om de realiteit onder ogen te zien. Tot die tijd, moeten we tolerant en geduldig zijn tegenover onszelf.

Depressie

Elke drastische verandering in ons leven veroorzaakt stress. Onze emotionele kracht lijkt te verdwijnen. Het enige dat ons nog lijkt te interesseren is de dood van onze hond en onze eigen ellende.

In deze fase willen we ons terugtrekken uit de wereld en lijden. Het gevoel van eigenwaarde is op een dieptepunt, het kan ons allemaal niets meer schelen. Het verdriet van het verlies is nu zo persoonlijk dat we het met niemand willen delen. Onze ziel trekt zich terug in een isolatiecel om zich te beschermen.

Depressies moeten worden geaccepteerd en uitgezeten. Dit heeft tijd nodig. Als de depressie voorbij is kunnen voor het eerst sinds de dood van onze vriend beginnen te denken aan een einde aan de pijn en een klein lichtpuntje aan het einde van de tunnel zien.

Acceptatie, nieuwe oriëntatie

Je hoeft niet ineens heel de situatie te accepteren. We hoeven enkel te accepteren wat er gebeurd is en hoe we ons er op het moment bij voelen.
Onze gevoelens gaan als een gek te keer. Nu zijn we woedend en bang, dan weer gedistantieerd om het volgende moment huilend op de grond te zitten. Als we vooruit kijken, raken we in paniek. Hoe kunnen we zonder ons dier ooit nog vrolijk zijn?

Op een gegeven moment zijn we uitgeput van het constante verdriet, van het gevecht, van de poging iets te veranderen wat we niet kunnen veranderen, dat we het opgeven en loslaten. Nu kan het proces van genezing beginnen.

Deze laatste fase van rouw is een proces van innerlijke groei en van genezing. We kunnen de pijn loslaten zonder dat de herinnering verbleekt.

Uitvaartvormen

Wat kan ik doen met mijn overleden hond?

Een vraag die verschillende mensen wel bezig houdt ook al tijdens het ouder worden van hun hond. Er zijn in België verschillende mogelijkheden.

Hieronder geef ik een kort overzicht.

Bij overlijden thuis:

• laten meenemen door de dierenarts (massacrematie)
• laten meenemen door de dierenarts (voor ophaling door een crematorium)
• begraven in eigen tuin (moet wel nagevraagd worden op de gemeente, mag niet overal)

Bij overlijden bij de dierenarts:

• ophalen door een crematorium
• geen specifieke wensen (massacrematie)
• meenemen naar huis (eerst navragen of dit mogelijk is)

Kies je voor individuele crematie van je geliefde dier, neem dan contact op met het crematorium om na te vragen wat er mogelijk is.
Vaak is er een mogelijkheid om nog afscheid te nemen in een aparte ruimte.
Nadien kunnen de assen uitgestrooid worden op een daarvoor voorziene plaats aan het crematorium zelf. Je kan ook de assen mee naar huis nemen in een urne die je zelf kiest.

Meer lezen (tevens ook de bronnen voor deze blog)?

Over het afscheid nemen van een dier zijn niet zo veel boeken geschreven. Hieronder zijn er een paar vermeld waar je troost kan vinden, die je op weg kunnen helpen bij het verwerken van het verdriet.

• Vaarwel geliefde hond (Elli H. Radinger)
• Goodbye, Friend (Gary Kowalski)
• Afscheid van mijn huisdier (Magda Berman)
• Als je huisdier overlijdt (Millie Jacobs)
• When the loss is deep: A companion animal grief journal (een dagboek om het verlies beter te kunnen plaatsen) (Deborah Jones, Ph.D.)

Voor diegene die bij het lezen van deze blog aan een rouwproces beginnen of er middenin zitten:
“Sterkte!”
Voor diegene die zich willen voorbereiden op wat komen zal:
“Sterkte!”

Onthoud dat de dood niet het einde is, maar het begin van iets nieuw…